Familie Leeuwis kiest voor meer licht en minder energiekosten ‘Prijspieken elektra opvangen met dimfunctie lampen’

“Het was full LED of de kas leeg laten”, schetst chrysantenteler Yorick Leeuwis uit Tuil, nabij Zaltbommel, het ondernemersdilemma van vorige zomer. De gasprijzen swingden de pan uit en de markt voor snijchrysanten was ongewis. Zodoende werd het aanvankelijke plan om de volledige kas om te schakelen naar een hybride belichting van tafel geveegd. “We zijn voor full LED in de ene helft van de kas gegaan.”
Half november vorig jaar werden de 1.000 watt LED-lampen van MechaTronix opgehangen. De keuze viel onder andere op deze fabrikant omdat deze meer variatie in het lichtspectrum aanbood. “Behalve een basisspectrum van rood, blauw, groen en wit is apart stuur- en dimbaar verrood mede in de lamp geïntegreerd”, vertelt Patrick Casteleyn, verkoopdirecteur bij de lampenproducent. Hij geeft aan dat alle actieve chrysantentelers op dit moment full LED of ten minste hybride belichten. “Anders is het financiële risico te groot.”

Compensatie stralingswarmte

Verrood wordt door de chrysantentelers ingezet aan het einde van een belichtingsdag. “Als de lampen uitgaan, gaan we nog twintig minuten door met verrood. Vergelijk het met de schemering en de laatste zonnestralen die juist de kleine vegetatie in het bos bereiken en zo een groeispurt veroorzaken”, vertelt Yorick Leeuwis die het bedrijf samen runt met zijn vader Marcel.
De telers combineren de teelt van chrysanten met fruitteelt op 65 ha. “Wij zijn van origine fruittelers, maar nadat de oogst twee keer verhageld was, zijn we op zoek gegaan naar alternatieven. Omdat de chrysantentelers in de buurt goede zaken deden, hebben wij daarvoor gekozen”, vervolgt de ondernemer die destijds nog jong was en net zoals zijn vader geen achtergrond in de glastuinbouw had. “Van een ongecontroleerd klimaat kwamen we plotseling in een volledig gecontroleerd klimaat van de kas.”

Moeiteloze overgang

De huidige kas van 7,6 ha dateert van 2009 en is nog steeds de op één na langste chrysantenkas van Nederland met een lengte van 500 meter. Deze lengte, die ook was ingegeven door de vorm van het perceel, brengt het nodige arbeidsgemak met zich mee. “Zo heeft de aanvoer van plantmateriaal een volledig gescheiden ingang en verstoren beide activiteiten elkaar niet”, vertelt Lewis junior. De kas is ingedeeld in 93 vakken die achtereenvolgens in productie komen.
Twintig jaar na de start hebben de Gelderlanders de teelt duidelijk wel in de vingers. De teler vertelt hoe de komst van LED-lampen vlekkeloos is verlopen zonder terugval in productie of kwaliteit. “We zoeken naar de juiste balans tussen licht, warmte en nog wat factoren. Het gebrek aan stralingswarmte vangen wij deels op met verrood licht en daarnaast verwarmen wij bij met de warmte vanuit de WKK.”

Ongekend goede prijsvorming

Deze winter wordt maar één van de twee WKK’s gebruikt voor de teelt. Door de helft van de kas leeg te laten, wilden de telers de risico’s van hoge gasprijzen inperken. “Als de elektriciteitsprijzen goed zijn, kan de tweede WKK draaien om zo stroom aan het net te leveren en de extra warmte te benutten in de teelt”, zegt de 37-jarige tuinder die met het oog op mogelijke blackouts een tweedehands generator aanschafte.
Van een verlieslijdende teelt is ondanks de lagere, maar nog steeds hoge energieprijzen, geen sprake. “De verkoopprijzen liggen momenteel op een nooit eerder gezien niveau. Hierdoor halen we meer winst met de halve oppervlakte dan normaal met de volledige kas.” Als reden wijst hij de productieuitval bij andere Nederlandse telers aan. “In de eerste weken van januari was er op het dieptepunt 54 procent minder aanbod als vorig jaar.” Minder aanbod betekent betere prijzen. Van een dalende bestedingskracht onder consumenten, waar vaak over gesproken wordt, heeft het bedrijf nog geen last. “Het meeste gaat weg voor export.”

Bijkomende kostenvoordelen

De LED’s hebben het lichtniveau opgekrikt van 130 naar 200 µmol/m².s. Hierdoor kon de plantdichtheid omhoog. Waar het bedrijf nu, afhankelijk van de soort, 60 planten per m² zet, was dat in de SON-T tijd 47-50. Leeuwis voegt eraan toe dat LED-lampen met dimfunctie zorgen voor een betere verdeling van het licht in de hoge kas in vergelijking met het simpelweg aan- of uitschakelen van SON-T. Dit bevordert de uniformiteit van de bloemen en het gewas heeft minder stress.Bij een volledige omschakeling van SON-T naar LED neemt de totale vermogensbehoefte in de kas af van 6 MW naar 4 MW. Dit geeft een behoorlijke besparing op de elektriciteitskosten, terwijl de productie op het vroegere niveau ligt of zelfs stijgt. De teler: “De ramen blijven langer gesloten. Daardoor gaat geen warmte verloren. Doordat de planten minder verdampen is er bovendien minder water en voeding nodig.”
Ook op het gebied van chemie geeft de overstap een besparing. Leeuwis: “Voorheen remden we de planten chemisch. Met de LED-lampen kunnen we dat sturen met verrood en hebben we daarvoor minder middelen nodig en op termijn mogelijk geen.”

Dimfunctie en batterij

en andere, heel belangrijke eigenschap van de LED-lampen is de dimfunctie. Dat de teler deze optie veelvuldig benut, blijkt uit het feit dat de lampen om de paar minuten van felheid verspringen. “Afhankelijk van de elektriciteitsprijs dimmen wij de lampen”, vertelt Leeuwis die daarvoor drie niveaus heeft ingesteld op zijn computer. “De niveaus stel ik in op basis van de verwachte verkoopprijs en daarnaast kunnen we als de zon weer gaat schijnen ook dimmen op instraling.”
De teler beaamt dat hij niet onbeperkt kan dimmen, omdat de planten een minimale energiebehoefte hebben. Om dit in de toekomst beter te ondervangen, heeft hij een batterij met een opslagvermogen van 340 KW besteld. De batterij kost 400.000 euro en moet de pieken en dalen op het energienetwerk opvangen. Zo kan de WKK de batterij vullen als de prijzen op het net negatief zijn en kan de batterij de LED’s bedienen als de prijs piekt.
De ervaring met zijn nieuwe lampen sterkt de teler in zijn overtuiging dat full LED de toekomst heeft. Toch is hij niet zeker of hij binnenkort al een volgende bestelling plaatst. “Er zijn nog te veel onzekere factoren op de energiemarkt. Wij gaan de situatie gaandeweg het jaar evalueren en te zijner tijd beslissen of we de andere helft full LED gaan telen of misschien een winter overslaan”.
Totdat dit besluit is genomen teelt hij op de rest van het bedrijf met de seizoenen mee. In week 9 volgt daar de eerste planting. Vanaf die tijd hoeven de lampen nauwelijks meer aan.

“Afhankelijk van de elektriciteitsprijs dimmen wij de lampen”, vertelt Yorick Leeuwis, die daarvoor drie niveaus heeft ingesteld op zijn computer.

Het lichtniveau ging van 130 naar 200 µmol/m².s en de plantdichtheid van 50 naar 60 planten/m².

Patrick Casteleyn (links): “Behalve een basisspectrum is stuur- en dimbaar verrood geïntegreerd.”

Met verrood licht is het mogelijk de strekking te sturen.

- Nieuws uit Onder Glas -